ناف همان نقطه‌ای است که بند ناف شما را به بند ناف مادرتان وصل می‌کند بانوان زیادی در سه ماهه دوم و سوم بارداری دچار فتق ناف بارداری می‌شوند که معمولا با بزرگ شدن شکم شروع می‌شود. عوامل مختلفی مثل شکل بدن، مدل راه‌رفتن و خاصیت ارتجاعی پوست شکم میتواند باعث ایجاد این عارضه در بانوان باردار شود. بیشتر فتق ناف بارداری بی‌ضرر بوده و معمولا پس از زایمان از بین می‌رود در صورتی که این عارضه پس از زایمان برطرف نشد می‌توانید با جراحی زیبایی ناف خود را اصلاح کنید. فتق ناف بارداری ارتباطی با بند ناف جنین در حال رشد ندارد در واقع به بند ناف شما قبل از تولدتان دارد.
فتق ناف بارداری
فتق ناف بارداری، حفره‌ای در بخش عضلانی دیواره‌ای شکم است و باعث تخلیه روده یا بافت چربی داخل شکم می‌شود فتق ناف در اثر افزایش فشار در ناحیه شکم ایجاد می‌شود که در بانوان باردار این فشار به دلیل رشد کودک در داخل رحم به‌وجود می‌آید. البته فتق ناف بارداری پس از زایمان درمان می‌شود اما برخی از فتق ناف‌ها نیاز به جراحی دارند و خود‌به‌خود درمان نمی‌شود.
به دلیل تغییرات عمده بدن در دوره بارداری و رشد جنین احساس درد در ناف بسیار شایع است. با بزرگتر شدن شکم و حرکات جنین ممکن است تورم در شکم ایجاد شود و با فعالیت‌های بدنی میزان درد تغییر کند درد فتق ناف بارداری مخصوصا در اواخر بارداری به کل شکم سرایت می‌کند و همراه با انقباضات رحمی است دقت کنید که گاهی این نوع درد ممکن است نشانه زایمان نیز باشد.
انواع فتق در بارداری
همانطور که می‌دانید با پیشرفت بارداری و بزرگ شدن جنین، ناحیه میانی و شکمی فرد بزرگتر مشده و دیواره شکم نیز کشیده می شود. به طور کلی این کشیدگی می تواند باعث بروز سه نوع فتق در دوران بارداری شود.
فتق نافی
شایع ترین و بی‌خطرترین نوع فتق در دوران بارداری، فتق نافی است. ناحیه بروز آن دقیقا در ناف است و معمولاً به علت بیرون‌زدگی مقدار کمی از چربی داخلی شکم از جلوی دیواره شکم، ایجاد می‌شود. درواقع شکل ناف به‌جای فرورفتگی، دچار بیرون‌زدگی می‌شود. فتق ناف در دوران بارداری باعث حساس شدن این ناحیه می شود و احساس ناخوشایندی و معذبی ایجاد می‌کند، اما اغلب نیازی به درمان نداشته و خطری ایجاد نمی‌کند.
فتق اپیگاستریک (فتق اطراف نافی)
فتق اطراف ناف مانند فتق نافی بوده و تنها تفاوت آن در محل فتق است چرا که فتق اپیگاستریک در اطراف ناف (در ناحیه اپی گاستر در دیواره شکم، بالای ناف و زیر جناغ قفسه) رخ می‌دهد این نوع فتق در ناف تغییری ایجاد نمی‌کند. فتق اپیگاستریک در اثر ضعیف شدن عضات بافت شکمی ایجاد می‌شود و بعد از بارداری نیز ممکن است رخ دهد. توجه داشته باشید که این فتق ممکن است باعث انسداد شود و به همین جهت، نیاز به جراحی دارد.
فتق مغبنی یا کشاله ران
فتق کشاله ران از نادرترین انواع فتق در بانوان باردار است. این نوع فتق در قسمت پایینی کشاله ران، جایی که ماهیچه‌ها و فیبرهای دیواره شکم به دلیل فشار رحم کشیده می‌شوند. فتق کشاله ران در مردان نیز رخ می‌دهد.
هر بیرون زدگی ناف در بارداری نشانه فتق است؟
تغییرات ظاهری در شکم مخصوصا ناف در دوره بارداری طبیعی است و لزوما نشانه فتق نیست. اگر بیرون زدگی بیش از حد و با درد همراه بود می‌توان گفت که نشانه‌ای از فتق است. فتق ناف بارداری بدون درد است و فقط زمانی که فعالیت سنگسن داشتید و یا سرفه، عطسه یا خم شدن دردناک است. عدم درمان این نوع فتق ها، در برخی مواقع امکان آسیب به روده مادر را دارد اگر دچارد درد شدید همراه با حالت تهوع داشتید حتما به پزشک مراجعه کنید.
علائم فتق ناف در بارداری
فتق ناف در دوران بارداری میتواند هیچ علامتی نداشته باشد. شاید متوجه یک برآمدگی یا تورم در اطراف ناف و یا گاهی در ناحیه کشاله ران شوید. این تورم گاهی به کوچکی یک انگور یا به بزرگی یک پرتقال بزرگ است. در این صورت به علائم زیر توجه داشته باشید:
- تورم یا برآمدگی در اطراف ناف که هنگام سرفه بیشتر مشخص است
- فشار اطراف ناف
- درد یا حساسیت در اطراف ناف
- در موارد جدی، فتق ناف ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- درد شدید
- استفراغ
فاکتورهای خطر فتق ناف بارداری در بانوان
اکثرا، فتق ناف بارداری به شکل مادرزادی اتفاق می‌افتد و از بدو تولد در فرد وجود خواهد داشت، علاوه بر ارثی بودن فتق ناف، عوامل دیگری نیز میتواند احتمال بروز آن را بیشتر کند. این عوامل شامل:
- بارداری دو یا چند قلو
- بارداری های قبلی با زایمان طولانی
- داشتن سابقه فتق
- چاقی
جراحی فتق ناف بارداری
به طور کلی، جراحی فتق ناف بارداری قبل از تولد فرزند توصیه نمی‌شود، اما اگر فتق ناف بارداری دچار انسداد شود، جراحی تنها راه درمان این عارضه است. این اتفاق بسیار نادر بوده و معمولا جراح برای اصلاح فتق ناف بارداری، تا تولد فرزند صبر می‌کند. برای تعیین بهترین روش درمانی فتق ناف بارداری ، لازم است که با پزشک متخصص مشورت شود.
علت درد ناف در بارداری
۱. فشار رحم و درد ناف در بارداری ماه اول
زمان بارداری با رشد جنین رحم به سمت بالا حرکت می‌کند در نتیجه به شکم فشار وارد می‌کند. در سه‌ماه اول بارداری رحم بیشتر از استخوان شرمگاهی بالا نمی‌آید. در سه‌ماهه دوم با رشد جنین، رحم بین ناف و سینه قرار می‌گیرد. زمانی که به سه‌ماهه سوم می‌رسید، رشد جنین به بیشترین حد خود رسیده و رحم از ناحیه شرمگاهی تا پایین قفسه سینه گسترده می‌شود.
رشد و حرکت رحم، جنین و مایع آمنیوتیک باعث فشار به شکم و ناف می‌شود. با گذشت زمان و نزدیک شدن به زمان زایمان این فشار افزایش پیدا کرده و باعث درد، خارش و ناراحتی در ناحیه شکم می‌شود. این فشار باعث می‌شود که ناف شکلی بیرون‌زده پیدا کند.
۲. کشش پوست و ماهیچه های شکم
در دوران بارداری با رشد جنین پوست و ماهیچه‌های اطراف شکم کشیده می‌شوند. در سه‌ماهه سوم این کشش به حداکثر مقدار خود می‌رسد. ممکن است این عارضه با علائمی مانند درد و خارش همراه باشد. گاهی این کشش باعث وضعیتی به نام دیاستاز رکتیو می‌شود. در این حالت عضلات شکمی به دو نیمه چپ و راست تقسیم می‌شوند.
عضلات شکم یک جفت ماهیچه بزرگ بوده که از زیر استخوان سینه تا لگن ادامه دارد. با کشیدگی این ماهیچه بافت بین رحم و ناف نازک شده و بسیار حساس می‌شود. در نتیجه این بافت به‌راحتی تحریک شده و درد می‌گیرد.
3. پیرسینگ ناف
اگر قبلا پیرسینگ ناف داشته‌اید، در زمان بارداری باید آن را خارج کنید. زیرا احتمال عفونت آن زیاد است. بهبودی کامل جای پیرسینگ ممکن است تا یک سال طول بکشد. عفونت علائمی مانند خارش، سوزش و ترشح چرک دارد. در دوره بارداری پاره شدن یا زخم شدن ناف خطر عفونت آن را افزایش می‌دهد.
اگر علائم عفونت را مشاهده کردید یا کمتر از یک سال از زمان خارج‌کردن پیرسینگ ناف می‌گذرد، حتما برای تشخیص عفونت در این ناحیه به پزشک مراجعه کنید.
خانم‌هایی که پیرسینگ ناف انجام داده یا سوراخی نزدیک ناف ایجاد می‌کنند، بیشتر در معرض درد ناف در دوران بارداری هستند. به این دلیل است که پوستی که پیرسینگ دارد در دوران بارداری حساس‌تر می‌شود. این عامل همچنین میتواند خطر ابتلا به عفونت ناف را افزایش دهد؛ زیرا تمیزکردن آن ناحیه دشوارتر است.
۴. فتق ناف
با رشد جنین و افزایش فشار رحم ممکن است شما دچار فتق ناف شوید. این عارضه فقط در خانم‌های باردار ایجاد نمی‌شود. افراد چاق هم ممکن است این عارضه را تجربه کنند. خانم‌هایی که چند قلو باردار هستند، بیشتر در معرض خطر فنق ناف قرار می‌گیرند. این عارضه ممکن است با علائمی مانند برآمدگی در نزدیکی ناف، تورم و استفراغ همراه باشد.
فشار روده به حفره ناف نیز میتواند باعث این عارضه شود. در نتیجه این ناحیه ملتهب و دردناک می‌شود. این عارضه همیشه خطرناک نبوده و گاهی پزشک پیشنهاد می‌دهد که برای درمان صبر کنید. اما گاهی ممکن است این عارضه جریان خون به اندام‌های مختلف شکم را کاهش داده و باعث عفونت جدی شود. در این شرایط لازم است فتق ناف با جراحی درمان شود.
5. عفونت روده و درد دور ناف در بارداری در سه ماه اول
احتمال این عارضه پایین است. اما اگر در دوران بارداری دچار عفونت روده شوید، باید به‌سرعت درمان شود. این نوع عفونت درد شدید را در ناحیه شکم و اطراف ناف ایجاد می‌کند. علاوه‌برآن میتواند باعث تهوع، استفراغ، اسهال و تب شود.
معمولا درد ناف در حاملگی خطرناک نبوده و بعد از زایمان از بین می‌رود. اما اگر درد شدید است یا با علائمی مانند موارد زیر همراه است،آن را جدی بگیرید
- برآمدگی اطراف ناف
- تورم و التهاب
- استفراغ
- ترشحات چرک
- خارش و سوزش شدید
- تب
- خونریزی
تشخیص علت ایجاد درد ناف در بارداری چگونه است؟
زمانی که برای تشخیص علت درد ناف در حاملگی به متخصص زنان مراجعه می‌کنید، پزشک علائم و سوابق پزشکی شما را بررسی می‌کند. اگر علائم مشکوکی مانند چرک، خونریزی، تب، استفراغ یا تورم داشته باشید، احتمال عفونت یا فتق ناف وجود دارد. در غیر این صورت این عارضه نگران‌کننده نبوده و پزشک برای کاهش درد راهکار‌هایی به شما معرفی می‌کند.
در دوران بارداری، رحم قبلی شما مانند یک بادکنک بزرگ می‌شود. در سه ماهه دوم بارداری همانطور که رحم شما متورم می‌شود، روده‌های شما به آرامی به قسمت‌های بالایی و پشتی معده شما فشار داده بیشتری وارد می‌کنند. به همین دلیل است که فتق ناف در دوران بارداری معمولا در سه ماهه اول اتفاق نمی‌افتد. این وضعیت از سه ماهه دوم به بعد شایع‌تر هستند.
اثرات فتق ناف بارداری بر شما و جنین
در یک فتق ناف جدی‌تر، بخشی از روده میتواند در داخل دهانه پیچیده شود. این میتواند روده‌ها را بیش از حد فشرده کند و جریان خون را قطع کند – مانند زمانی که شیلنگ پیچ خورده و جریان آب متوقف می‌شود.
در بدترین حالت، فتق ناف بارداری میتواند هضم شما مختل کند یا عوارض خطرناک دیگری ایجاد کند. اگر قبل از بارداری یا در بارداری قبلی دچار فتق ناف بارداری شده‌اید، ممکن است در این بارداری دوباره این اتفاق بیفتد. فتق ناف در دوران بارداری به جنین آسیبی نمی‌رساند. با این حال، شما قایق نجات کودک خود هستید و سلامتی شما در اولویت است. فتق ناف جدی بدون درمان میتواند شما را بسیار بیمار کند.
درمان فتق ناف بارداری
در طول دوره بارداری ممکن است درد ناف ظاهر شده و کمی بعد از بین برود. برخی خانم‌ها به فشار رحم و کشش عادت می‌کنند. اما برخی دیگر در هفته‌های آخر بارداری درد شدیدی را در این ناحیه حس می‌کنند. اگر پزشک تشخیص دهد که علت درد ناف عفونت یا فتق ناف بارداری است، باید برای درمان اقدام شود. برای درمان عفونت آنتی‌بیوتیک و سایر داروها تجویز شده تا گسترش پیدا نکند. فتق ناف نیز در صورت پیشرفت نیاز به جراحی دارد.
درد ناف در بارداری مورد بسیار جدی نیست و تنها به دلیل رشد جنین ایجاد می‌شود. فتق ناف خفیف در دوران بارداری ممکن است به هیچ درمانی نیاز نداشته باشد. تورم اطراف ناف شما ممکن است فقط چربی باشد که بین ماهیچه‌ها قرار گرفته است و پس از زایمان از بین می‌رود. گفتنی است، گاهی اوقات برای رفع فتق ناف بارداری جراحی لاپاراسکوپی مورد نیاز است. در این جراحی از بیهوشی عمومی استفاده می‌شود.
اگر فتق بزرگ است یا باعث عوارضی مانند آسیب به روده یا سایر اندام‌ها می‌شود، ممکن است نیاز به جراحی فوری داشته باشید. اکثر پزشکان توصیه می‌کنند در صورت عدم نیاز فوری به جراحی، تا سه ماه دوم بارداری صبر کنید. در موارد دیگر ممکن است فتق را حین زایمان سزارین برطرف کنند.